10/27/2014

Tego unikaj w ciąży!

pixabay.com/tasha

Dieta kobiety w czasie ciąży nie różni się znacząco od zasad zdrowego odżywiania. W tym czasie jednak powinnaś zachować ostrożność i przyglądać się bliżej temu co spożywasz. Oscypek, ser feta czy szynka parmeńska, to tylko niektóre produkty, które mogą być niebezpieczne dla Twojego dziecka.


Uważaj na zakażenia pokarmowe

Zakażenia pokarmowe mogą być przyczyną małej masy urodzeniowej dziecka, przedwczesnego porodu czy infekcji samego płodu. Jeśli jesteś w ciąży powinnaś zwrócić większą uwagę na przestrzeganie zasad higieny, ponieważ ich brak w tym czasie może być szczególnie niebezpieczny dla Twojego dziecka. Poniżej znajdziesz produkty, które mogą być potencjalnie szkodliwe:

• Na pewno słyszałaś o toksoplazmozie i kotach. Zapominamy jednak, że to surowe mięso jest najczęstszym źródłem zakażenia. Uważaj, więc przy obróbce termicznej na niedopieczone kawałki mięsa, dbając o odpowiednią temperaturę procesu. Zrezygnuj z tatara, krwistych befsztyków i surowych wędlin (np. szynki parmeńskiej). 

• Surowe ryby i owoce morza (sushi, ostrygi) mogą być źródłem Listerii monocytogenes, bakterii wywołującej ostrą infekcje pokarmową o możliwie ciężkim przebiegu. Jednak nawet w przypadkach bezobjawowych, kiedy kobieta nie odczuwa zakażenia, bakteria może przedostać się z krwi matki przez łożysko do płodu. Skutkiem tego może być przedwczesny poród, powikłania zdrowotne u dziecka lub nawet poronienie. Warto dodać również, że kobiety ciężarne są 20x bardziej narażone na zarażenie listeriozą! 

pixabay.com/PDPhotos

• Sery pleśniowe oraz ser feta podobnie jak surowe ryby mogą być źródłem zakażenia listerią - należy ich unikać. Jednak dotyczy to tylko serów wyprodukowanych z mleka niepasteryzowanego (informacje znajdziesz na etykietach). W Polsce większość serów tego typu jest produkowana z mleka poddanego pasteryzacji. Inne sery (tzw. sery żółte i twarogowe) możesz spokojnie spożywać, ale pamiętaj, aby zjeść je do dwóch dni od otwarcia. Jeśli natomiast zdarzy się, że ser będzie pozostawał dłużej w lodówce poddaj go obróbce termicznej i wykorzystaj w jakiejś potrawie na ciepło.

• Niepasteryzowane mleko i jego produkty powinny być wykluczone z menu kobiet spodziewających się dziecka. Przykładem takiego produktu będzie popularny w Polsce oscypek. Tego rodzaju przetwory i mleko nie poddane działaniu wysokiej temperatury mają niepewną jakość mikrobiologiczną i podobnie jak mięso mogą być źródłem toksoplazmozy. Mleko pasteryzowane i produkty z niego wytworzone  (odpowiednio przechowywane!) można pić i jeść bezpiecznie.

• Surowe jaja mogą być, a właściwe zwykle są, źródłem salmonelli. Nawet niewinne jajko na miękko, jajecznica czy jajko sadzone może być przyczyną zakażenia, nie wspominając o produktach i potrawach z dodatkiem jaj surowych. Przykładem są kogiel-mogiel, tatar z jajkiem czy domowy majonez. Najbezpieczniejsze są jaja ugotowane na twardo, a jeśli przygotowujesz jajecznicę  lub jajko sadzone pamiętaj aby mocno je ściąć. 

• Kiełki, orzechy i suszone owoce. Należy uważać, ponieważ łatwo rozwija się w nich pleśń, która ma niekorzystne działanie na organizm. Obejrzyj dokładnie kiełki przed zjedzeniem. Orzechy i owoce suszone kupuj tylko w fabrycznie zamkniętych opakowaniach. Unikaj kupna z otwartych pojemników, ponieważ takie bakalie mogą być przechowywane w złych warunkach (korzystnych dla rozwoju grzybów). 

• Warzywa i owoce - w pośpiechu nie zapominaj o ich myciu. Pozbywasz się w ten sposób nie tylko chorobotwórczych bakterii, ale również pozostałości pestycydów. W sklepie zwracaj uwagę na ich wygląd (napsute, spleśniałe). Jeśli widać, że warzywo było podcinane w kilku miejscach (np. marchewki na końcach) oznacza to, że nadgniły lub spleśniały i zostały poddane lekkiemu odświeżeniu przez sprzedawce.

WAŻNE! Na nic zda się unikanie potencjalnie niebezpiecznych produktów, jeśli nie będziesz przestrzegać zasad odpowiedniego przechowywania żywności. Sprawdzaj na etykiecie w jakich warunkach powinien znajdować się dany produkt i po jakim czasie od otwarcia powinien zostać spożyty. Pamiętaj, aby produkty takie jak surowe mięso, ryby czy jaja nie miały styczności w lodówce z pozostałą żywnością. Natomiast po ich obróbce zadbaj o umycie przyrządów kuchennych, które miały z nimi kontakt.

Co za dużo to nie zdrowo

W czasie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na niektóre składniki mineralne i witaminy, dlatego należy wystrzegać się niedoborów i starać się, aby dieta była urozmaicona. Nie oznacza to jednak, że im więcej tym lepiej, ponieważ nadmiar jest równie szkodliwy jak niedobór.  Z tego powodu spożywanie wątróbki w ciąży nie jest wskazane - zawiera ona duże ilości witaminy A, której nadmiar może zakłócić rozwój dziecka. Dziennie kobieta w ciąży może spożyć maksymalnie 3000 μg tej witaminy. Taką ilość dostarczy zaledwie 20 g surowej wątroby wołowej!

Zanieczyszczenia żywności

Nie tylko patogeny znajdujące się w żywności mogą zaburzyć przebieg ciąży, ale i substancje, które trafiają do niej ze środowiska zewnętrznego lub są wytwarzane podczas jej obróbki termicznej. 

• Ryby morskie narażone są na zanieczyszczenia metylortęcią i dioksynami. Pomimo to spożycie ryb nie jest zakazane w czasie ciąży. Zaleca się nawet zamianę, dwa razy w tygodniu, mięsa na rybę, w tym minimum raz powinna to być tłusta ryba morska. Dlaczego warto spożywać ryby? Ich tłuszcz jest źródłem kwasów omega-3, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu i narządu wzroku dziecka. Nie należy więc z ryb rezygnować całkowicie, a jedynie uważnie je wybierać i ograniczyć ich spożycie do 200 g tygodniowo (np. 2 filety dorsza, 2 dzwonka łososia, puszka tuńczyka). Taka ilość jest jak najbardziej bezpieczna. Ponadto najlepiej kupować ryby z dużych akwenów naturalnych (Atlantyk, Pacyfik, Morze Północne), krótko żyjące i niedrapieżne. Zalecenia te wynikają z faktu, że wraz z długością życia wzrasta kumulacja niekorzystnych związków w ciele ryb, szczególnie tych drapieżnych, ponieważ znajdują się one na końcu łańcucha pokarmowego. Ryby i owoce morza bezpieczne, o małej zawartości związków rtęci to: śledź, łosoś, makrela, sardynka, tuńczyk z puszki, dorsz, ryba maślana, pstrąg, zębacz, łupacz, tilapia, krab, krewetki. 

pixabay.com/LoboStudioHamburg

• Niewskazane są również produkty wędzone (sery, mięsa, ryby) ze względu na zawartość substancji potencjalnie rakotwórczych i teratogennych (uszkadzających płód). Ponadto na przykład ryby wędzone w niskich temperaturach mogą być źródłem listeriozy.

• Zrezygnuj lepiej z produktów grillowanych, smażonych na głębokim tłuszczu, w których powstają substancje rakotwórcze oraz miażdżycorodne. Wspominam o miażdżycy nie tylko ze względu na zdrowie matki, ale i dziecka. Blaszka miażdżycowa w naczyniach krwionośnych powstaje przez całe nasze życie, a proces ten rozpoczyna się już w życiu płodowym, jeśli istnieją ku temu odpowiednie warunki (nieprawidłowa dieta matki).

• Żywność wysoko przetworzona jest źródłem izomerów trans kwasów tłuszczowych. Zazwyczaj powstają one w procesie produkcyjnym i mogą zaburzać rozwój płodu. Znajdziesz je przede wszystkim we wszelkiego rodzaju słodyczach, margarynach twardych (kostkowych, zawijanych w papier), żywności typu fast-food, daniach w proszku. Jeśli masz ochotę na słodycze, przygotuj ciasto sama - kontrolujesz nie tylko zawartość izomerów trans, ale i ilość dodanego cukru.

"Chemia" w żywności

Dodatki do żywności (substancje E) nie powinny mieć negatywnego wpływu na rozwój płodu, jeśli stosowane są przez producentów żywności według ustalonych zaleceń oraz w ilościach nie przekraczających norm. Pomimo to rekomendowane jest unikanie nadmiernej ich konsumpcji przez kobiety w ciąży. Dlatego też ograniczyć spożycie:

• Kolorowych napojów i żywności. Sztuczne dodatki i aromaty są Ci zbędne, a dodatkowo nie do końca wiadomo jak mogą wpływać na rozwijający się płód. 

• Słodzików. Aspartam (E951) jest zakazany w ciąży, podobnie jak cykliminiany (E952), które mają działanie uszkadzające płód. Najlepiej w ogóle nie stosować żadnych słodzików w okresie ciąży i produktów z ich dodatkiem. Lepiej posłodzić herbatę zwykłym cukrem. Dozwolone jest do 5 łyżeczek dziennie, czyli 25 g (liczy się również cukier zawarty w słodyczach). 

• Żywności wysoko przetworzonej. Najczęściej charakteryzuje się ona bardzo wydłużoną datą przydatności, co zawdzięcza dodatkowi konserwantów. Stawiaj przede wszystkim na produkty świeże i naturalne.

Alkohol

Ograniczenie alkoholu jest sprawą oczywistą, chociaż istnieją jeszcze lekarze, którzy zalecają wypijanie lampki wina, co rzekomo miałoby pomagać. Pamiętaj, nawet małe ilości alkoholu sprzyjają wadom rozwojowym i innym komplikacją ciąży. Nie wolno spożywać nawet piwa bezalkoholowego, ponieważ może ono zawierać małe ilości etanolu.

Ograniczaj

Kofeinę. Duże jej ilości mogą zakłócać przebieg ciąży, a nawet prowadzić do poronień. Bezpieczna dawka kofeiny dla kobiety ciężarnej wynosi 200-300 mg/dobę, co odpowiada 2-3 filiżankom kawy. Ogranicz również picie mocnych herbat (białej, czarnej i zielonej, czerwona jest bezpieczna). Szklanka parzonej kawy zawiera około 95 mg kofeiny, szklanka herbaty 47 mg, a szklanka coca-coli 23 mg. Inne produkty zawierające kofeinę to czekolada, kakao, napoje energetyzujące.

Zawartość kofeiny w jednej szklance
Kawa parzona	95 mg
Herbata	47 mg
Coca-cola	23 mg
Inne produkty zawierające kofeinę to kakao, czekolada, napoje energetyzujące.

Sól. Duże spożycie może sprzyjać nadciśnieniu ciążowemu i obrzękom. Dlatego należy ją ograniczyć, pamiętając, że najwięcej soli zjadamy w produktach gotowych. Zmniejsz spożycie przede wszystkim żółtych serów, wędlin, potraw typu fast-food, dań w proszku, chipsów, krakersów.


BIBLIOGRAFIA:

1. Szostak-Węgierek D, Cichocka A. Żywienie kobiet w ciąży. PZWL. Warszawa 2005: 39-66.
2. Świątkowska D. Poradnik żywienia kobiet w ciąży. Instytut Matki i Dziecka. Warszawa: 55, 57, 62-63.
3. Bolesta M, Szostak-Węgierek D. Żywienie kobiety podczas ciąży. Część III. Używki i zakażenia pokarmowe. Żyw. Człow. Metab. 2009; 36: 665 670.
4. Szostak-Węgierek D. Produkty niewskazane w czasie ciąży. Medycyna Praktyczna. Dieta. LINK
5. Sagiv SK, Thurston SW, Bellinger DC. Prenatal exposure to mercury and fish consumption during pregnancy and attention-deficit/hyperactivity disorder-related behavior in children. Arch Pediatr Adolesc Med 2012; 166" 1123-1131. LINK
6. Chen MY, Wong WW, Chung SW. Quantitative risk-benefit analysis of fish consumption for women of child-bearing age in Hong-Kong. Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess 2014; 31: 48-53. LINK
7. Pregnancy nutrition:Foods to avoid during pregnancy. Mayo Clinic LINK
8. Pregnancy and fish: What's safe to eat? Mayo Clinic LINK